Zabytki UNESCO

Lista UNESCO to wykaz miejsc uznanych za wyjątkowe pod względem kulturowym lub przyrodniczym. Zawiera ona obiekty, które mają ogromną wartość dla wszystkich ludzi na globie.¹ Szczególne znaczenie mają tu decyzje ONZ UNESCO z 1972 roku.¹

Obecnie na liście znajduje się aż 1199 miejsc z 168 krajów. To miejsca, gdzie można zobaczyć zarówno dzieła człowieka, jak i natury.¹ Każdy krok w tworzeniu tej listy koordynuje wypełnianie Konwencji przez Komitet Światowego Dziedzictwa.¹

Kluczowe punkty:

• Lista światowego dziedzictwa UNESCO to prestiżowy wykaz obiektów o wyjątkowym znaczeniu dla ludzkości
• Obecnie na liście znajduje się 1199 obiektów w 168 państwach-stronach Konwencji
• Obiekty obejmują dziedzictwo kulturowe, przyrodnicze oraz mieszane
• Konwencja została ratyfikowana przez 195 krajów na całym świecie
• Realizacją Konwencji zajmuje się Komitet Światowego Dziedzictwa

Lista obiektów UNESCO

Co to jest UNESCO?

UNESCO oznacza United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Jest to część Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ).² Zaprojektowano ją w 1945 roku, a konstytucję podpisano w Londynie.

Celem UNESCO jest zjednoczenie krajów członkowskich ONZ w promocji kultury, sztuki i nauki.

Historia powstania UNESCO

² Konwencja UNESCO o Światowym Dziedzictwie Kulturalnym i Naturalnym pojawiła się w 1972 roku w Paryżu. Na początku 20 państw ją ratyfikowało. Dziś uznaje ją 191 krajów.

Celem tej konwencji jest chronienie dziedzictwa światowego.

Cele i zadania UNESCO

UNESCO tworzy konwencje na tematy dotyczące kultury, sztuki i nauki. Działa też na rzecz wolności prasy, oferując prestiżową nagrodę World Press Freedom Prize.² Komitet Światowego Dziedzictwa rozpoczął pracę w 1977 w Paryżu. Na następnej sesji w Waszyngtonie w 1978 umieszczono na liście 12 obiektów. Obecnie zrzesza 193 kraje.

Kraje członkowskie UNESCO

² Polska należy do UNESCO od 1946 roku. Dokument ratyfikacyjny złożyła 29 czerwca 1976. Z Polski reprezentuje ją Sławomir Ratajski. Przewodniczącym jest Jacek Purchla.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO – wprowadzenie

Lista światowego dziedzictwa UNESCO została stworzona w 1972 roku. To dzieło Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego.³ Została uchwalona przez UNESCO. W życie weszła w 1975 roku. Polska zatwierdziła ją w 1976.

Konwencja o światowym dziedzictwie

Konwencja objaśnia, że dziedzictwo kulturowe to ważne zabytki i miejsca historyczne. Mogą to być również zespoły budowlane. Wszystkie są unikalne dla historii, sztuki i nauki.

Definiuje ona dziedzictwo naturalne jako unikalne formacje i obszary. Zaliczają się tam pomniki przyrody i geologiczne miejsca. Wszystko to ma ogromną wartość naukową i kulturową.

Definicja dziedzictwa kulturowego według konwencji

UNESCO stworzyło Konwencję, by ochronić dziedzictwo. Lista światowego dziedzictwa gromadzi najważniejsze obiekty. Są one wybrane na podstawie surowych kryteriów. Znajdują się tam zarówno obiekty kulturowe, jak i naturalne.

Organizacja prowadząca listę światowego dziedzictwa

Komitet Światowego Dziedzictwa zajmuje się listą światowego dziedzictwa zgodnie z Konwencją.¹ On składa się z 21 przedstawicieli państw, którzy są wybierani na 6 lat. Teraz reprezentują oni 21 krajów różnych stron świata.

Centrum Światowego Dziedzictwa

W 1992 roku w Paryżu powstało Centrum Światowego Dziedzictwa. To miejsce jest sercem działań związanych z ochroną dziedzictwa. Centrum pomaga krajom w zgłaszaniu obiektów do listy, prowadzi raporty i organizuje działania ratunkowe.

Procedura wpisu na listę światowego dziedzictwa

Tylko państwa, w których znajduje się obiekt, mogą go zgłosić do listy UNESCO.¹ Komitet Światowego Dziedzictwa decyduje o przyjęciu na listę, ochronie lub usunięciu obiektu ze względów kulturowych.

Obiekt musi pasować do ściśle określonych kryteriów, by został wybrany.¹

W 1978 roku na listę dodano pierwsze 12 obiektów.¹ Odbyło się to podczas debat w Komitecie Światowego Dziedzictwa.

Komitet zrzesza 21 przedstawicieli. 45. sesja miała miejsce w 2023 roku w Rijadzie, Arabii Saudyjskiej.¹ Centrum w Paryżu zostało założone w 1992. Pomaga w zarządzaniu listą i wspiera państwa w odnawianiu miejsc zagrożonych.

Aby wpisać obiekt na listę UNESCO, państwa muszą zgłosić swoje kandydatury.¹ Organizacje, takie jak ICOMOS i IUCN, oceniają je. Ostateczną decyzję podejmuje Komitet Światowego Dziedzictwa podczas dorocznych spotkań.

Uneso na świecie – lista obiektów z całego świata

Liczba obiektów na liście światowego dziedzictwa

Do 2023 roku, UNESCO ujęło 1199 obiektów na swojej Liście światowego dziedzictwa. Te miejsca znajdują się w 168 państwach Kovernencji.¹ Na liście jest 933 obiektów kulturowego dziedzictwa, 227 przyrodniczego i 39 mieszanych.

Kraje z największą liczbą obiektów na liście

Najwięcej obiektów UNESCO mają Włochy (55) i Chiny (54). Na trzecim miejscu jest Hiszpania z 49 miejscami. Polska ma 14 obiektów na tej liście.²

Obiekty z listy światowego dziedzictwa w Europie

Polska zaczęła chronić światowe dziedzictwo w 1976 roku. Na stronie Liście światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się 14 miejsc z Polski. Należą do nich Stare Miasto w Krakowie i Kopalnie Soli w Wieliczce oraz Bochni. Mamy także zabytki jak Stare Miasto w Warszawie i Zamek Krzyżacki w Malborku.⁴

Inne kraje europejskie

W Europie wiele krajów ma miejsca na Liście światowego dziedzictwa UNESCO. Na przykład Włochy mają 55 obiektów, a Hiszpania 49. Niemcy i Francja mają po 51, a Wielka Brytania 31. Rosja i Grecja zawierają kolejno 29 i 18 miejsc.⁴

Na liście unikalnych miejsc UNESCO w Europie jest aż 1199 punktów. To 933 obiekty dziedzictwa kulturowego, 227 przyrodniczego i 39 mieszanego. Są to miejsca z 168 krajów na całym świecie.¹

Obiekty z listy światowego dziedzictwa poza Europą

Chiny mają na Liście UNESCO 54 obiekty, Meksyk 35,⁵ a Indie 40.⁵ USA widnieje z 23. Iran natomiast z 24.⁴ Państwami z wieloma miejscami na liście są też Brazylia, Australia, Kanada, Japonia i Turcja.

Brazylia, Australia, Kanada, Japonia i Turcja także mają wiele miejsc na liście światowego dziedzictwa poza Europą.

Korzyści ze znajdowania się na liście światowego dziedzictwa

Zdjęcie obiektu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO to dla kraju ważna sprawa. Po pierwsze, zwiększa to jego rozpoznawalność. Pozwala to również na przyciągnięcie większej liczby turystów, co oznacza większe dochody.

Mając obiekt na liście, państwo zobowiązuje się go chronić. Władze muszą dbać o zabytki lub piękne obszary natury. Mając status światowego dziedzictwa, mogą otrzymać również wsparcie finansowe.

To wsparcie pochodzi z Funduszu Światowego Dziedzictwa UNESCO i pomaga ratować zagrożone miejsca.

Problemy i zagrożenia dla obiektów z listy

Zbyt wielu turystów może zaszkodzić obiektom z Listy UNESCO.⁶ Ich liczba powoduje problemy, takie jak zniszczenia zabytków. Na przykład, masowa obecność w Wenecji może sprawić, że straci ona swoje miejsce na liście.

Konflikty zbrojne

Miejsca UNESCO są często celem działań wojennych. Konflikty niszczą te unikalne obiekty. Syryjskie Stare Miasto w Aleppo ucierpiało podczas wojny w Syrii.

Klęski żywiołowe

Klęski takie jak powodzie i trzęsienia ziemi stanowią poważne niebezpieczeństwo. Są one trudne i kosztowne do naprawienia. Odbudowa zniszczonych miejsc wymaga wielu pieniędzy.

Skreślanie obiektów z listy światowego dziedzictwa

Czasem obiekty tracą swoją wyjątkową wartość. Gdy tak się dzieje, mogą zostać skreślone z Listy światowego dziedzictwa UNESCO.⁷ Na przykład, w Omanie zrezygnowano z rezerwatu, bo spadła liczba antylop. Teraz np. Stare Miasto w Wenecji jest zagrożone, ze względu na tłumy turystów.⁷

Region, w którym są miasta jak Nowy Sącz, Limanowa, czy Gorlice, ściśle związany jest z tematem skreślania z Listy.⁷ Dzień 17 lipca 2014 rok był wyjątkowy, bo sprzedano 15 000 egzemplarzy gazety.⁷ Są plany na zmniejszenie szkodliwej emisji dwutlenku węgla. Już teraz interesuje to ponad 150 osób.⁷ Malarka Marta Kołodziej z Nowego Sącza pokazuje swoje prace w wielu europejskich miastach.⁷

Plany UNESCO na przyszłość

UNESCO chce, aby więcej miejsc znalazło się na Liście światowego dziedzictwa. Docenia unikalną wartość kulturową i przyrodniczą obiektów.⁸ Chce także lepiej dbać o już istniejące miejsca. Pomaga im finansowo i sprawdza ich stan regularnie.⁸ Organizacja ma także strategię na przeciwdziałanie zagrożeniom, jak tłumy turystów czy klęski żywiołowe.⁹

Na liście UNESCO jest już ponad tysiąc miejsc.⁹ Warto zauważyć, że co czwarte z nich jest bardzo zagrożone przez zmiany klimatu.⁹ Od 2014 do 2017 roku, problem ten się pogłębił. Zauważono, że zginęło dużo koralowców na Wielkiej Rafie Koralowej.⁹ Jest to poważne zagrożenie dla wielu ekosystemów, na przykład terenów podmokłych w parku Yellowstone.⁹

Wniosek

Lista światowego dziedzictwa UNESCO to specjalny katalog 1199 miejsc uznanych za niezwykle ważne. Znajdują się na niej obiekty kulturowe, przyrodnicze i mieszane, z 168 krajów.¹ Dla krajów mających obiekty na tej liście oznacza to więcej turystów i wsparcie finansowe na ochronę tych miejsc.

Obiekty z listy UNESCO często cierpią z powodu masowej turystyki, wojen czy katastrof naturalnych.¹⁰ Aby je chronić, UNESCO regularnie sprawdza ich stan i oferuje pieniężne wsparcie, kiedy jest to potrzebne.

W 1972 roku UNESCO przyjęło Konwencję o ochronie dziedzictwa. Została ona zaakceptowana przez 195 krajów.¹ Polska szybko dołączyła do tego grona, ratyfikując ją już w 1976 roku. Do dzisiaj w 14 miejscach w Polsce czujemy ducha naszego dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

Linki do źródeł

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_światowego_dziedzictwa_UNESCO
2. https://www.gov.pl/web/kultura/wiatowe-dziedzictwo-unesco
3. https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DiVczVNxc
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Obiekty_z_listy_światowego_dziedzictwa_UNESCO_w_Europie
5. https://planetescape.pl/blog/15-najpiekniejszych-miejsc-z-listy-unesco-ktore-warto-odwiedzic/
6. https://www.nim.gov.pl/files/publications/37/Metoda zarzadzania ryzykiem_Podrecznik_komputer_wersja ostateczna.pdf
7. https://www.dts24.pl/wp-content/uploads/2017/01/28_2014.pdf
8. https://wyskocznawakacje.com/obiekty-unesco-w-polsce
9. https://www.rp.pl/nauka/art1550941-obiekty-z-listy-swiatowego-dziedzictwa-unesco-znikna
10. https://www.exim.pl/blog/obiekty-unesco-na-swiecie